De geroemde toegankelijkheid en kwaliteit van onze ziekenhuizen staan onder druk en dreigen zelfs langdurig gehypothekeerd te worden. De overheid mag er best een stukje meer investeren, in combinatie met maatregelen die de efficiëntie opkrikken.
De vierde golf hakt stevig in op onze ziekenhuizen. Leidinggevenden en directies in de zorg luiden steeds meer de alarmklok. De toegankelijkheid krijgt een knauw door deze pandemie. Patiënten krijgen te horen dat onderzoeken en ingrepen worden uitgesteld, met alle psychische en fysieke gevolgen van dien.
Al enkele jaren vloeit meer personeel weg uit de sector dan er instroomt. De job van verpleegkundige is het voorbeeld bij uitstek. Hebben we dat dan niet zien aankomen? Hadden we niet adequater en sneller moeten reageren? Het antwoord is ja. We weten al lang dat er een uitstroomgolf zat aan te komen, bijvoorbeeld door de pensionering van een grote groep verpleegkundigen. We hebben ons als sector daarop voorbereid, maar veel te traag en veel te weinig.
Nu het systeem door zijn knieën zakt en we de gevolgen enkele jaren zullen meeslepen, onder andere door inhaalbewegingen na elke golf van deze pandemie en door gemiste zorg, zijn snel structurele maatregelen nodig.
Marketing
In de eerste plaats moeten we meer investeren in het opleiden en voorbereiden van jonge mensen en zij-instromers voor de vele prachtige beroepen in een ziekenhuis. Naast de traditionele zorgberoepen zijn er ook andere boeiende jobs, in de vele ondersteunende diensten. Dat gaat van kok, poetshulp en onderhoudstechnicus tot systeemanalist, bedrijfsjurist, cybersecurity analist en datamanager.
Bovendien zijn er voor de meeste van die functies mooie doorgroeimogelijkheden en zijn er veel kansen op verdere ontwikkeling dankzij opleidingen en trainingen. De sector moet wel zijn marketing verzorgen, en de arbeidsmarkt veel beter informeren over die jobs en de mogelijkheden.
Doordat ziekenhuizen een breed scala aan jobs in huis hebben die ook zeer gegeerd zijn in andere sectoren, treden ze meer en meer in scherpe concurrentie met andere organisaties van binnen, maar ook van buiten de sector. Wij moeten te veel de duimen leggen zodra we de juiste kandidaten gevonden hebben. Het remuneratiepakket schiet dikwijls tekort. Niet omdat we niet concurrentieel willen zijn, maar omdat we gewoon niet meekunnen met wat andere sectoren bieden.
Tien jaar wachten
Ondanks de recente initiatieven - waarop het meer dan tien jaar wachten was tussen het begin van de gesprekken met de sociale partners en de uitvoering - blijven we vaak verweesd achter op de drukke arbeidsmarkt. De financiële waardering voor de medewerkers uit de sector moet structureel verbeterd worden.
Een betere opleiding tijdens de studiejaren en tijdens de hele loopbaan en een correcte verloning zullen echter niet volstaan. Veel aandacht moet ook gaan naar het welzijn van elke medewerker. Velen hebben het gevoel niet voldoende te hebben kunnen betekenen voor onze patiënten, waardoor ze onterecht achterblijven met een gevoel van machteloosheid en falen. Om te voorkomen dat velen uitvallen met stress, burn-out of zelfs depressies en in sommige gevallen daardoor de organisatie verlaten, zijn de komende jaren investeringen nodig in structurele opvang en begeleiding.
Ook moeten we nieuwe organisatievormen introduceren waardoor de zorgprofessional kan en mag focussen op zijn kerntaak, terwijl collega’s met andere competenties de administratieve, logistieke en huishoudtaken op zich nemen. De zorgprofessional moet dat durven los te laten en aan zijn collega’s doorgeven. Dat veranderingstraject vraagt een aangepaste coaching op de werkvloer.
Innovatie
Ook sterke innovatie kan ons helpen. In vele domeinen van de geneeskunde en de zorg is er een golf van nieuwe technieken, materialen, toepassingen en behandelingen. Die worden ondersteund door fundamentele vernieuwingen als immunotherapie, genome sequencing, 3D-printing, AI, radio-farmacologie, telegeneeskunde en datamining. Die laten toe de productiviteit te verhogen waar arbeid schaars is, maar verhogen ook de kwaliteit en de gezondheidswinst.
Helaas verloopt de lancering van die innovaties vaak zeer traag en stelt de sector zich soms conservatief op tegen vernieuwing. Een snellere opsporing en validatie van innovatie dringt zich op. Bovendien moet de financiering en de daaraan voorafgaande economische evaluatie snel volgen en verdient de introductie van innovaties op de werkvloer meer aandacht en ondersteuning.
Onze ziekenhuizen en de mensen die er werken, verdienen meer dan applaus en witte vlaggen en wimpels. De zo gewaardeerde toegankelijkheid en de goede kwaliteit van onze ziekenhuizen staan onder druk en dreigen zelfs voor een langere periode gehypothekeerd te worden. De overheid mag best een stukje meer van het bruto binnenlands product investeren in de gezondheidssector, in combinatie met maatregelen die de efficiëntie en effectiviteit opkrikken.
Alle stakeholders van de ziekenhuissector - overheden, RIZIV, vakbonden, ziekenfondsen, ziekenhuisbesturen en artsenverenigingen - moeten nu handelen, om deze instellingen en de motivatie en het welzijn van hun personeel te vrijwaren zodat iedereen op hen kan blijven rekenen. Te veel tijd is al verloren gegaan.