Anatomie van de heup.
Het heupgewricht bestaat uit een bol (de femurkop) en een pan (het acetabulum). Beiden zijn bekleed met kraakbeen. Dit kraakbeen is een soort glijlaag die ervoor zorgt dat de heup kan plooien en draaien.
Wanneer heb ik een heupprothese nodig?
De voornaamste reden om over te gaan tot het plaatsen van een heupprothese is slijtage van het kraakbeen (arthrose). Hierdoor is de glijcapaciteit van de heup verminderd en zal u dus minder goed kunnen bewegen. Daarnaast zal u ook pijn ervaren.
Deze pijn is typisch nadat u een inspanning geleverd hebt en verergert meestal in de tijd. De pijn kan zelf zo erg zijn dat deze ontstaat in rust.
Deze pijn en bewegingsbeperkingen kunnen dus invloed hebben op uw dagelijks leven en uw dagdagelijkse activiteiten. Het is dan dat u best een orthopedist raadpleegt.
Daarnaast zijn er ook nog minder voorkomende aandoeningen zoals reumatoide arthritis (een algemene ontsteking van de gewrichten), heupkopnecrose (probleem met de bloedvoorziening van de heupkop), heupbreuken en aangeboren afwijkingen.
De heupprothese
Er zijn verscheidene soorten heupprothesen en verscheidene manieren om deze te fixeren.
De standaard prothese vervangt de heupkop en de heupkom. Deze is gekend als “de totale heupprothese”. Deze wordt klassiek geplaatst bij arthrose omdat het kraakbeen van de kop en van de pan versleten zijn en dat “de glijlaag” dus volledig vervangen moet worden.
Deze totale heupprothese bestaat uit een steel die in het dijbeen gebracht wordt. Deze kan gefixeerd worden met cement (wanneer het bot van mindere kwaliteit is) of door middel van een coating waar het bot ingegroeid. Beide manieren hebben bewezen dat ze ongeveer even goed zijn.
Hetzelfde geldt voor de pan die in het bekken geplaatst wordt. Deze kan ook gecementeerd of ongecementeerd geplaatst worden.
Deze 2 componenten zorgen voor de fixatie van de prothese in het bot.
Er is dan nog nood aan 2 componenten die voor de articulatie of beweging zorgen. Op de steel en in de pan wordt er een kopje en een kleiner pannetje (de liner) geplaatst. De componenten die voor deze articulatie zorgen kunnen uit keramiek, polyethyleen of metaal bestaan. Deze materialen hebben hun specifieke voor- en nadelen en worden patiëntspecifiek beslist.
Daarnaast bestaat ook nog de “sportprothese”. Bij dit type wordt alleen de glijlaag vervangen, daarom heet deze ook de resurfacing prothese. Omdat deze volledig uit metaal bestaat zijn hier in het verleden ook problemen mee geweest naar metaalionen en een hoger aantal revisies. Verder kan deze moeilijk spiersparend geplaatst worden. In onze dienst wordt ze maar heel zelden geplaatst. Met de prothese die standaard geplaatst wordt kan evengoed gesport worden..
De spiersparende techniek: de direct anterieure approach
Er zijn niet alleen verscheidene prothesen en fixatietechnieken, maar er zijn ook verschillende toegangswegen om naar het heupgewricht te gaan.
Één van de manieren om naar de heup te gaan is via de direct anterieure approach. Dit wil dus zeggen dat de heup langs vooraan geplaatst wordt, via een sneetje in de lies.
De incisie kan in de lengte liggen of dwars (bikini incisie) en is ongeveer tussen 8 à 15 cm.
De toegang verloopt tussen de spieren en de zenuwen, er moeten met andere woorden geen spieren losgemaakt worden. Dit brengt een aantal voordelen met zich mee:
- Zo is er minder bloedverlies
- De eerste weken van de revalidatie verlopen vlotter
- Er zijn geen beperkingen na de ingreep, waardoor het merendeel van de patiënten kan stappen zonder krukken na 4 tal weken
- De opname duur is korter
- Er is een gering luxatiegevaar. Dit wel zeggen dat de kans heel klein is dat de kop uit de kom zal gaan.
Het zorgpad
Om u maximaal te kunnen informeren en voor te bereiden op de de operatie hebben wij in Aalst en Asse een zorgpad op punt gesteld.
Dit houdt in dat u voor de operatie, samen met andere patiënten die ook een heup en een knieprothese krijgen, een verplichte informatiesessie dient te ondergaan.
Op deze sessie die ongeveer een 3 à 4 tal uren duurt krijgt u:
- een preoperatieve raadpleging bij de anesthesieverpleegkundige en/of anesthesist
- een informatiesessie over de heup- en kieprothese, gegeven door een arts uit de dienst orthopedie
- een ontmoeting met de verpleegkundige op de dienst die u zal uitleggen wat u mag verwachten na de operatie
- een uitleg van het revalidatieteam (arts en kinesisten), waarbij de postoperatieve revalidatie op voorhand worden ingeoefend
Op deze manier hopen wij u maximaal op deze ingreep voor te bereiden en te informeren.
Omwille van de covidpandemie houden we deze infosessie nu al 2 jaar niet meer om onze patiënten net voor hun ingreep niet aan een verhoogd risico bloot te stellen.
Doch onze dienst zat niet stil en heeft een app ontwikkeld: de CARO app. Deze app begeleidt u van begin tot einde. Zij zal u interactief bijstaan doorheen het proces en ons ook informatie verschaffen over uw algemene toestand en pijn. U zal deze app ter beschikking krijgen bij het plannen van uw ingreep. Voor meer informatie: https://www.caro.health/
De operatie
Normaliter komt u de avond voordien of de dag zelf binnen. U dient 6 uur op voorhand nuchter te zijn, dit wil zeggen niet eten, drinken of roken.
U brengt volgende zaken mee naar het ziekenhuis:
- Uw identiteitskaart
- Uw bloedgroepkaart, allergielijst en thuismedicatie
- Formulieren voor de verzekering en eventueel uw werkgever
- Telefoonnummers van contactpersonen
- Toiletgerief
- Voldoende handdoeken en washandjes
- Nachtkledij en gemakkelijke kledij voor overdag
- Pantoffels of schoenen die niet te strak zitten (uw voet zal waarschijnlijk na de operatie opzwellen) en met een stevige zool die niet glad is.
- Krukken, deze kunt u kopen bij uw mutualiteit, uw thuiszorgorganisatie of uw apotheker
- Waardevolle spullen laat u het best thuis
- Preoperatieve documenten van de huisarts
De verpleegkundige zal met u de preoperatieve fiche nogmaals overlopen. U zal een operatiehemd en steunkousen aangemeten krijgen. Tevens wordt de operatiestreek geschoren.
De verpleegkundige of de anesthesist (de dokter die voor de verdoving zorgt) zal met u overleggen of u een algemene dan wel een lokale verdoving wenst.
Er zal in de eerste plaats een infuus geplaatst worden, hierlangs kan de nodige medicatie gegeven worden. De verpleegkundigen, assistenten en de orthopedist starten met de installatie en de voorbereidingen voor de operatie.
De operatie zelf bestaat grotendeels uit routines. Het steriel afdekken, de positie van staff, etc… . Tijdens de ingreep zal eerst de incisie gemaakt worden. Daarna zal de weg tussen de spieren vrij gelegd worden tot aan de heup. Het heupkapsel zal opengemaakt worden en de heup wordt bloot gelegd. Eerst wordt de heupkop afgezaagd en verwijderd. Nadien wordt de pan uitgeraspt en geplaatst. Daarna wordt het bovenbeen geleidelijk aan klaargemaakt voor het plaatsen van de steel. Voordat de definitieve componenten geplaatst worden, wordt getest of alles stabiel is, namelijk of de heup al dan niet uit de kom gaat. Om te eindigen wordt de huid gesloten. De ingreep op zich duurt ongeveer één uur.
Sinds 1 jaar werken wij ook met een robotgeassisteerde navigatie die voor nog een betere positie zorgt van onze componenten. Deze controleert namelijk zeer individueel en patiëntgericht de positie van de pan, de beenlengte en de biomechanica van de heup. Zo hopen wij de resultaten nog te verbeteren.
U zal nadien naar de ontwaakzaal (recovery) gebracht worden. Daar zal u nog ongeveer een 3 tal uur verblijven totdat u volledig wakker bent of totdat u benen wakker worden bij plaatselijke verdoving.
Op de kamer zal de dag van de operatie voornamelijk voor uw comfort gezorgd worden. Indien mogelijk zal er tevens onder begeleiding met u naar het toilet gestapt worden. Daarnaast zal u zien dat er een buisje (redon) uit uw heup komt dewelke ervoor zorgt dat het overtollige vocht gedraineerd wordt.
Op de eerste postoperatieve dag wordt dit meestal verwijderd. Ook wordt uw bloed gecontroleerd en het infuus verwijderd. De eerste dagen na de ingreep zal de kinesist met de nodige oefeningen doen, in en uit bed, fietsen,… . U mag onmiddellijk steunen, zij het wel met 2 krukken. U mag naar huis van zodra u trappen hebt kunnen doen en er geen wondproblemen zijn. Meestal is dit na een 3 tal dagen, maar vanzelfsprekend is dit geen verplichting en dient uw zelfredzaamheid op punt te staan.
Om een vlotte terugkeer naar huis te kunnen garanderen is het belangrijk dat u dit tevens op voorhand wat voorbereid. Verwittig reeds thuisverpleegkundige, maaltijdbedeling, een bed beneden zo gewenst, … . Indien u postoperatief omwille van een algemene beperkte zelfredzaamheid problemen verwacht zal er op voorhand reeds een revalidatiecentrum verwittigd moeten worden in samenspraak met onze sociale dienst.
Bij ontslag krijgt u:
- Een ontslagbrief voor de huisarts
- De nodige medicatie (pijnstilling en antitrombose)
- Terugbetalingsattest voor de antitrombosemedicatie
- Steunkousen
- Een attest voor de thuisverpleging
- Een attest voor de kinesist
- Eventueel zullen de nodige verzekeringsdocumenten vervolledigd worden en zal zo nodig een werkonbekwaambeidsattest meegegeven worden
- Een afspraak voor de eerste controle na 6 weken
Mogelijke complicaties
Pijn
U zal merken dat de eerste 24 uur de pijnlijkste zijn. Nadien zwakt deze vaak af, doch is dit interindividueel zeer verscheidend. Het is belangrijk dat u de eerste dagen de medicatie op gezette tijdstippen neemt. Zo kan de revalidatie verder gezet worden. U zal in de eerst weken zeker een stramheid voelen aan de buitenzijde van het been. Ook wat startpijn en manken kunnen de eerste weken aanwezig zijn, na langdurig zitten.
Flebitis
Een gekende complicatie na een heupporthese is flebitis of diepe veneuze trombose. Om deze te voorkomen zal u medicatie meekrijgen dewelke u 30 dagen dient te nemen. Vroeger werden hiervoor spuitjes gegeven, maar deze zijn nu vervangen door pilletjes. Verder dient u de steunkousen een viertal weken te dragen.
Één van de belangrijkste manieren om trombose te voorkomen is om geregeld rond te stappen en in beweging te blijven.
Wondproblemen
De eerste dagen is het mogelijk dat de wonde nog wat nalekt. Het is enkel indien dit gedurende langere tijd aanhoudt dat u opnieuw contact dient op te nemen met uw behandelende arts. Dit dient u ook te doen bij forse zwelling, roodheid en koorts.
Koorts
De eerste dagen kan er een lichte stijging zijn van u temperatuur als gevolg van de operatie. Doch indien de koorts optreedt na een aantal weken in combinatie met een lekkende of rode wonde dient u uw behandelende arts te contracteren.
Beenlengteverschil
De eerste dagen en weken kan u de indruk hebben dat uw been wat langer is. Dit is het gevolg van de zwelling. Normaal zou u dit niet meer mogen voelen op de controle na 6 weken. Indien er effectief een verschil gemeten kan worden, kan dit met een ophogend zooltje opgelost worden.
In selectieve gevallen is het nodig om het been te verlengen om goede stabiliteit van de heup te verkrijgen. Er wordt bij een verlenging met andere woorden meer spanning op de weefsels gezet waardoor de heup minder de neiging heeft om uit de kom te gaan.
Luxatie
Onder luxatie verstaan we het uit de kom gaan van de heupprothese. Indien dit gebeurt dient u zich onmiddellijk naar de dienst spoedgevallen te begeven.
Eenmaal thuis… wat nu?
U mag onmiddellijk alle bewegingen doen! Om de heup wat beschermen is het evenwel aan te raden de heup niet verder dan 90 graden te plooien.
Stappen
Aan te raden om 2 weken met 2 krukken te stappen en 2 weken met 1 kruk, doch hier zit veel variatie op. Het is zeker niet verkeerd dat u tot 6 weken met krukken stapt. De belangrijkste reden om met krukken te stappen is om een val te voorkomen.
Wonde
Dient proper en droog te blijven, er moeten geen hechtingen verwijderd worden. De pleister moet enkel ververst worden indien hij vuil is.
Slapen
U mag alle posities aannemen, maar de makkelijkste zal zijn om met een kussen tussen uw benen te slapen. Tevens is het aan te raden om op de geopereerde zijde te slapen.
Autorijden en fietsen
Dit is toegestaan van zodra u zonder krukken en vlot kan stappen. Fietsen op de hometrainer is vroeger toegestaan.
Seksuele betrekkingen
U wacht best totdat de wonde mooi is geheeld, na een week of 2. Vermijd daarnaast de eerste 6 weken om de heup te ver te plooien.
Zwemmen
Mag na 6 weken.
U zal er zich soms nog van bewust zijn dat u geopereerd bent, maar na 6 weken zijn er helemaal geen restricties meer en mag u doen wat u wenst!
Wij wensen u een spoedig herstel en een vlotte revalidatie toe!
